U Rusiji je sjećanje na sovjetskog lidera Josifa Visarionoviča Džugašvilija Staljina ambivalentno, a posebno aktuelno kako bukti sukob u Ukrajini.
Da li je „drug Staljin“, koji je umro na današnji dan prije 70 godina, bio sposobni vladar ili krvoločno čudovište?
Ukrajinske vlasti i zapadne zemlje smatraju da je invazija ruskog predsjednika Vladimira Putina na Ukrajinu oživljavanje imperijalizma na čelu sa Staljinom. A ubrzana represija na kritičare Kremlja u Rusiji podsjeća na sovjetske metode.
Više od 1.000 Staljinovih poklonika okupilo se jutros u Moskvi na Crvenom trgu da bi položili vence i cvijeće pred njegovu grobnicu u zidinama Kremlja. Neki su nosili crvene zastave SSSR-a, drugi portrete tog nemilosrdnog vođe rođenog u Gruziji 1878. godine.
„Bili bismo sretni da se takav vođa vrati“, rekao je jedan penzioner koji je došao da oda počast „malom ocu naroda“, kako ga je sovjetska propaganda nazivala.
Staljin, koji je došao na vlast kasnih 1920-ih i umro 5. marta 1953, napravio je od SSSR-a ogromnu totalitarnu državu, naredivši kult svoje ličnosti, pogubljenje stotina hiljada ljudi i slanje miliona u logore – „gulage“.
Ali neki Rusi to i dalje brane. Oni smatraju da je Staljin od SSSR-a napravio supersilu i da je sam, čak i ako mnogi istoričari to osporavaju, pobijedio nacističkog lidera Adolfa Hitlera 1945. Ta pobjeda se danas slavi sa ratobornom pompom u Rusiji.
„Sjećamo se represije“
Ruske vlasti sada često koriste retoriku iz staljinističkog doba, pozivajući na krivično gonjenje „izdajnika“ ili „stranih agenata“ koji se protive sukobu u Ukrajini.
Za razliku od tvorca SSSR-a, Lenjina, čije su statue još u gradovima, vlasti za sada nisu pokušale da ponovo postave spomenike Staljinu, demontirane poslije njegove smrti i početka politike „destaljinizacije“, ai se i ne protive da se ponovo postave biste ili spomenici u slavu „druga Staljina“.
Početkom februara u Volgogradu, nekadašnjem Staljingradu, postavljena je bista Staljina da bi se proslavila godišnjica odlučujuće tamošnje sovjetske pobjede u Drugom svjetskom ratu.
„Ljudi imaju različite poglede na Staljina. Stariji ga vide u dobrom svjetlu, kao da su zaboravili represiju, mladi ne znaju dovoljno, a ljudi srednjih godina su podijeljeni“, izjavio je za Frans pres penzionisani profesor istorije Pjotr Sokolov.
Kremlj ne poriče sovjetsku represiju, već je minimizira u školama i medijima, predstavljajući je kao tragediju bez pravog krivca. Istovremeno, Kremlj glasno veliča geopolitičku i vojnu moć SSSR-a.
Privatno, mnogi ne zaboravljaju represiju.
„Moja prabaka nije izbjegla represiju 1945. Bila je u zatvoru do Staljinove smrti. Povodom 70 godina (od njegove smrti) ništa ne slavimo, sjećamo se represije. I, naravno, užasno je gledati šta se danas dešava“, rekla je Tatjana Kuznjecova, 25-godišnja naučnica.